Ang Alkemista ni Paulo Coelho at ang Endorso ni Oprah Winfrey

Dahil ika-25 anibersaryo ng pagkakalimbag ng Ang Alkemista ni Paulo Coelho, naglaan si Oprah Winfrey ng isang buong episod ng programa niya. Sinadya ni Oprah si Coelho hanggang sa mismong tahanan nito. Tubong-Rio de Janeiro sa Brazil, nakabase na ngayon si Coelho sa Switzerland. Di nga ba, format ng programa ni Oprah ang pagkakaroon ng mga panauhin na kung hindi papasikat na mga tao sa iba’t ibang larangan ay mga supersikat na. Naging panauhin niya sina Charice Pempengco at Arnel Pineda na dalawa sa mga Pinoy na buhat sa kaibuturan ng pagkaoskuro ay narating ang tugatog ng tagumpay sa musika bilang global na industriya. Na ang paglabas sa programa ni Oprah ay nagsilbing balidasyon na mga bituing pandaigdigan na sila. Naglagay din si Oprah ng segment na book club at pag nabanggit ang libro mo rito ay parang gumugol ka na rin ng milyong dolyar sa promosyon upang bumenta ang libro mo. Maaalala ang insidente, inendorso niya ang nobela/otobayograpiya ni James Frey na A Million Little Pieces, naging bestseller. Ngunit nabistong may mga bahaging fiksiyon dito gayong nasa kategoryang non-fiction. Gaano man kairelebante (kung irelebante nga) ang mga bahaging fiksiyon sa diumano’y (tunay na) talambuhay ng may-akda ay ‘polluted’ na ito. Sa isang iglap, ang aklat na dating nasa dalawampung dolyar ang kada kopya ay bumaha sa mga tindahan ng used books sa halagang isang dolyar. Bumili ako ng kopya dahil halos ipinamimigay na lang, pero hanggang ngayo’y kinatatamaran ko pa ring basahin ito. Ibig sabihin, ganoon katindi ang kundenasyon ni Oprah. Muling naglabas si Frey ng mga nobelang nasa kategorya nang fiksiyon na nagtamo naman ng katamtamang tagumpay sa merkado. Maaalala rin ang mega-bestseller ni Dan Brown na The Da Vinci Code. Kung magpapatangay ka sa mga reperensiya at kontekstong historikal dito ay malamang na magkaroon ka ng reaksiyon na kuwestiyunin ang balidad ng premisa ng aklat. Pero agad na ipapamukha sa iyo ni Brown na ang TDVC ay fiksiyon. Na rason niya rin nang ambahan ng suntok ng ilang Pinoy matapos isaad sa aklat niyang Inferno na “gates of hell” ang Maynila. Buo ang integridad ni Brown hanggang ngayon habang si Frey ay nasalalak sa pagiging menor na kontemporaryong manunulat. Hindi man ako isang regular na tagasubaybay ng programa ni Oprah, katunaya’y laging hindi sinasadya kung nakakapanood man nito, malay ako sa ilan sa mga panauhin niyang manunulat dahil lagi na’y nagiging meme. Isa na rito si Eli Wiesel, manunulat na Hudyong tubong-Romaniya, na noong 1986 ay nagwagi ng Gawad Nobel hindi sa panitikan kundi sa kapayapaan.

Panitikang Ispiritwal

Hindi ako fan ni Coelho, at wala pa rin akong nabasang isa mang akda niya. Nabanggit ko lang siya batay sa episod ng programa ni Oprah na napanood ko, ang mga sinabi niya sa panayam sa programa, at pabalat-bunga o pahapyaw na talakay sa persona niya at sa kanyang panulat. Ang reputasyon niya ay manunulat ng mga akdang ispiritwal, na di ko rin paboritong paksa sa panitikan. Ngunit napakasikat ni Coelho para hindi siya pagtuunan ng sinumang hilahod (struggling) literati na gaya ng inyong lingkod. Nakapagbenta na siya nang halos dalawandaang milyong kopya sa mahigit tatlumpung aklat na napablis sa tatlong dekada ng malikhaing pagsusulat. Kulang sa isandaang milyon nito’y sa kanyang Ang Alkemista. Si Coelho ay isang sertipikadong rakstar na ang mga obra ay tambay sa Bestseller 100. Naka-motorcade pag may lunsad-aklat at mahaba pa sa perokaril ng MRT ang pila ng mga nais magpalagda sa pabalat ng biniling bago niyang aklat. May paboritong linya si Oprah sa aklat na Ang Alkemista na pangalawang nobela ni Coelho at sangandaan ng karera niya bilang malikhaing manunulat. Malaking bahagi ng panayam ay tumuon sa paliwanag – na masugid na hiningi ni Oprah kay Coelho – sa nasabing linya, na waring ang buong aklat ay elaborasyon lang sa isang pangungusap na iyon.

Sanib-Puwersa ng Uniberso

“Pag hinangad mo ang isang bagay, magsasanib-lakas ang buong uniberso para makamit mo ito.” Isang malabo at abstraktong pahayag. Ano ang pruweba niya (Coelho) maliban sa lohikal (o ilohikal) na pag-uugnay sa istoryang hinabi niya at pruweba sa mga naganap sa tunay na buhay? Dapat ay may pagpapatunay ito sa karkulasyong matematikal na gaya ng pagbibigay ni Albert Einstein ng mga pigurang batayan nang sabihin niyang “E = mc2”. Kahit isa si Einstein sa mga fundador ng modernong pisika at may kalakip na karkulasyon ang kanyang mga pangaral ay napatunayan pa ring may kamalian sa mga ito. Ni di naman Diyos si Coelho na gaya ni Hesu Kristo para tanggapin sa face value nito ang mga pahayag na gaya ng: “Pinagpala ang mahihirap…Pinagpala ang mga tinutugis…” Ang buod, at kaso sa mga ispiritwal na manunulat, nagmimistulang pangangaral sa pulpito ang paghabi ng mga pangungusap. Magandang itanong sa awtor, gaya rin nang tanungin si Hesu Kristo noong nangangaral Siya: Ikaw ba ang Mesiya? Itanong na rin natin sa mga awtor na gaya ni Coelho: Nagtatatag ka ba (o nagtatatag ka lang) ng bagong relihiyon? Kasi, ano ang awtoridad o motibasyon mo para sabihin ang halimbawa’y kulay ng dingding ng kalangitan, kung sinabi mo na rin lang sa tonong tiyak na tiyak ka, na meron nga nito. O sa pagsisiwalat sa proseso ng Diyos sa pagpapasya sa buhay ng mga lalang Niya sa pagharap ng mga ito sa Kanya? Bago ako ma-misinterpret dito, ipinauuna kong hindi ako ateista. Naniniwala ako sa Diyos. Katoliko ako. Pero ayoko namang kalakalin ang personal kong relihiyon, ang mga doktrina nito, para bumenta ang mga isinusulat kong malikhaing akda na, bilang aktibidad, ay pangkomersiyo. Dahil kung hindi, ano ang kaibahan ng mga gaya ni Coelho sa pagreretorika ng ispiritwalidad niya – na sa obhetibong pagsusuri ay ispekulasyon at walang kongkretong basihan maliban sa ito’y personal na pananampalataya – sa ginawang pagdadagdag ni Frey ng mga pangyayaring walang basihan sa kanyang talambuhay? Maliban sa usapin ng etiketa na ang kay Frey ay di-fiksiyon habang ang kay Coelho ay fiksiyon? Malay din ba natin kung si Coelho mismo ay naniniwala sa mga sinasabi niya sa kanyang mga akda, sa konteksto na subok na niya itong formula sa merkado? Sa tingin ko’y may moralidad (din) na sangkot dito. At di kailangang super-ispiritwal na indibidwal ka para maging awtoridad o magkaroon ng karapatang magpahayag sa usaping moralidad.