Ano ang Ibig Sabihin ng “Paboritong Aklat”?

Ang paborito kong libangan ay pagbabasa. Agad-agad kong isasagot ito pag tinanong ako kung ano ang paborito kong libangan. Pero kung ang tanong ay ano o anu-ano ang mga paborito kong aklat, di maiiwasang matigilan ako. Mas mahirap na tanong iyan. Ano ang ibig sabihin ng ‘paboritong aklat’?

Parameter sa Paboritong Aklat
Ang pagbibigay ng listahan ng iyong mga paboritong libro ay parang may pahiwatig na ang mga ito ang palagi o madalas mong binabasa. Inuuliut-ulit basahin? Pag sinabing paboritong libangan, ito ang lagi mong ginagawa pag oras ng paglilibang. Maaaring karaoke, pagsasayaw, panonood ng tv, paglalakad. Lagi at paulit-ulit. Sa pagbabasa bilang libangan, isang beses ko lang binabasa nang cover to cover ang isang libro, bagaman maaaring may balikan akong bahagi o passage nito na nais i-quote. Maaaring marami na tayong naengkuwentrong magagaling na aklat, akda, at awtor sapul sa pagkabata. Nakapagpasya na tayo sa ating magiging mga “paboritong libro”. Pero sangkaterba pa rin ang bago nating matatagpuan sa paglipas ng panahon. Dalawampung taon ang nakararaan ay malay ko ba sa mga awtor na sina J.K. Rowling, Dan Brown, Tom Clancy, Michael Crichton, Stephenie Meyer, John Grisham, Stieg Larsson, Edmund de Waal, Clare Vanderpool,, Stanley Karnow, Chinua Achebe, Ha Jin, Laura Esquivel, Michael Ondaatje, Ray Armantrout, Siddharta Mukherjee, Aravind Adiga, Liaquat Ahamed, Ursula Le Guin, Sandra Cisneros, Bob Ong, at higit sa lahat Jeff Kinney na may-akda ng seryeng nobelang The Diary of a Wimpy Kid. Ang ibang kahit mga lumang pangalan na sa mga bukstor ay bago ko pa lang nakadaop-mata ang mga aklat paris nina Jose Ortega, Martin Heidegger, Henri Bergson, William James, Henry James, Paul Laurence Dunbar, Anna Akhmatova, Reinaldo Arenas, Anne Bradstreet, Rudolf Bultmann, Dietrich Bonhoeffer, Steven Weinberg, Kurt Godel, Nicolai Lobachevsky, Pieter Geyl, Fernand Braudel, Melanie Klein, Heinz Kohut, o Chic Young. Wala kasing parameter ang katuturan ng terminong “paborito” pag mga libro ang pinag-uusapan. Libro ba as in BAGAY (hindi mga tula o porma sa istilong Bagay) halimbawa’y antigo (antique) o bunga ng idyosingkrasiya na “paborito” bilang kolektibol gaya ng selyo, mug, istiker, o tansan at di bilang babasahin? Maaaring paboritong aklat hangga’t hindi pa tapos sa pagbasa nito. Halimbawa’y sampung libro o higit pa ang pagpipilian mong basahin mula sa iyong book shelf, at ang “paborito” mo sa mga ito ang lagi mong unang dinadampot para basahin o para ipagpatuloy ang pagbabasa. Kaya bilang paboritong aklat ay ito ang una mong matatapos basahin. Pag tapos mo nang basahin ay ibang aklat na ang bago mong paborito. Maaaring paboritong libro dahil ito ang may pinakamalaking impluwensiya sa iyong wisyo and beyond. Pero hangga’t buhay ang isang tao ay mahirap mapanatili ang paraang mag-isip na walang pagbabago lumipas man ang panahon. Nangangahulugan ito ng stagnancy ng utak. Na mapanganib. Ibig sabihin, kung walang pagbabago sa mga libro mo malamang na wala ring mababago sa pananaw mo. Posible ang ‘ika nga’y bedrock ng pagbabasa. Gaya sa pagbabasa na sandigan ang relihiyon. Sa panahon ng pananakop ng mga Kastila, sa mahigit tatlong daang taon ay nabuhay ang maraming henerasyon ng mga Pilipino sa estadong may sensura ang Simbahan sa lahat ng mga bagay na limbag na agarang naipagbabawal ang alinmang may nilalaman na kontra sa mga doktrina ng mandatong relihiyon. Walang masama, at ipinapayo, na buong buhay mo’y wala kang ibang bubuklating mga pahina kundi ang sa Bibliya lamang. Pero kahit ito’y may kundisyon. Huwag mong tutunghayan ang mga interpretasyon dito na nakasaad sa mga aklat na isinulat ng mga excomunicado o erehe na tulad nina Luther, Calvin, Zwingli, o Dr. Jose Rizal. Ang wastong interpretasyon lang ay ang sinasabi ng pulpito. Pero kahit hindi mo basahin ang sabi nina Munster o Kulafu ay uusbong ang sarili mong problematikong interpretasyon batay sa app ng bungo mo sa pag-analisa. Posible rin namang maging compatible ang paraan (at limitasyon) ng kakayahan mong magsuri sa doktrinang panrelihiyon na niyakap mo. Kaya hinding-hindi ka lilihis dito. Magsunog-kilay ka man sa ibang mga sulatin ay laging nagbibigay-reinforcement ang mga nababasa sa napagpasyahan mo nang paniwalaan. Kung saradong Katoliko ka, milyon ang mga klasikong akda buhat sa mga tinaguriang Katolikong iskolar sapul pa kay Agustin ng Hippo, Tomas Aquino, Tomas Merton, hanggang sa future autobiography ni Papa Francis. May variasyon ang mga aklat na ito pero nakapaloob sa iisang kahon. Puwede ring paborito mo ang isang aklat dahil labis ang pagkaaliw mo nang mabasa mo ito dalawampu’t pitong taon ang nakararaan. At naaaliw ka pa rin hanggang ngayon. Kahit huling nabuklat mo ang mga pahina nito’y si Marcos pa ang pangulo. O posibleng binabasa mo pa rin araw-araw. Hanggang ngayon. Inuulit-ulit. Paborito mo nga.

Halos Isang Bilyon ang No Read-No Write
Base sa taya ng World Literacy Foundation, halos isang bilyong tao sa buong mundo ang hindi marunong bumasa at sumulat. Pangunahing rason sa iliterasiya ang mga sistemikong kakapusan ng mga estado na makapagkaloob ng libreng edukasyon sa mga mamamayan. Samantala, milyon-milyon din ang mga indibidwal na ipinanganganak na may kapansanan sa pag-iisip o may intellectual disability, isang medikal na dayagnosis, na dahil na taglay na likas na kakapusang pang-isipan o cognitive limitation ay walang kakayahang matutuhan ang pagbabasa-pagsusulat.
May paborito ka bang mga aklat? Sana’y sumingit sa pagmumuni sa pagbuo sa listahan ng iyong mga paborito ang mga reyalidad at implikasyon sa likod nang sa unang tingin ay waring payak na aktibidad na pagsyaping, pagkolekta, at pag-enjoy sa mga aklat. Kung marunong ka ng kahit basic lang na pagbabasa ay mas mapalad ka sa mahigit limang milyong kapwa mo Pilipino na no read-no write. Nakahihigit ka sa halos isang bilyong tao sa buong mundo. May duplikadong susi ka sa lahat ng kaalamang natuklasan at nahinuha, sa lahat ng mga nasaksihan at nalikha ng isip, at sa lahat ng araling patuloy na sinasaliksik ng sangkatauhan sa nakalipas na mahigit limang libong taon. Marami kang mapaggagamitan sa lahat ng kaalamang ito lalo na para roon sa mga di natutong lumangoy sa malawak, malalim, makulay, at batbat-biyayang karagatan ng kolektibong karunungan.